Türk Dil Kurumu (TDK), "Türk Dili Tetkik Cemiyeti"
adıyla 12 Temmuz 1932'de kuruldu.
Cemiyetin kurucuları, hepsi de milletvekili ve dönemin tanınmış
edebiyatçıları olan Samih Rifat, Ruşen Eşref, Celal Sahir ve Yakup Kadri idi.
Kurumun ilk başkanlığına Samih Rifat getirildi. Türk Dili Tetkik Cemiyetinin
amacı "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü
dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek" olarak tespit
edilmişti.
Atatürk'ün sağlığında, 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç
kurultayda hem kurumun yönetim organları seçildi hem dil politikası belirlendi
hem de bilimsel bildiriler sunulup tartışıldı. 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihlerinde
Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı sonunda Kurumun
"Lügat-Istılah, Gramer-Sentaks, Derleme, Lenguistik-Filoloji, Etimoloji, Yayın"
adları ile altı kol halinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edildi.
Sonraki kurultaylarda bu kollardan bazıları ayrıldı, bazıları tekrar
birleştirildi fakat ana çatı değiştirilmedi. 1934'te yapılan kurultayda Cemiyetin
adı, Türk Dili Araştırma Kurumu, 1936'daki kurultayda ise Türk Dil Kurumu adını
aldı.
-Belli başlı öteki olaylar
8 Temmuz
1522- Kanuni Sultan Süleyman Rodos'a çıktı.
1829- Erzurum, Salih Paşa'nın Çarlık ordusunun teslim koşullarını
kabulüyle Rus işgaline uğradı.
1833- Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası arasında "Hünkar İskelesi"
anlaşması imzalandı.
1919- Mustafa Kemal, resmi görevinden ve askerlikten çekildi.
1928- Ankara Hukuk Fakültesi ilk mezunlarını verdi.
1937- Türkiye ile İran, Irak ve Afganistan arasında saldırmazlık paktı
(Sadabad Paktı) imzalandı.
1943- Atatürk'ün yaverlerinden ve eski milletvekillerinden Cevat Abbas
Gürer öldü.
1948- Topraksız çiftçilere hazine topraklarının dağıtımı yasalaştı.
1950- İhracat tamamen serbest bırakıldı.
1954- Türkiye'de ilk gece maçı, Ankara 19 Mayıs Stadı'nda
Gençlerbirliği ile Demirspor arasında yapıldı.
1966- Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Celal Bayar'ın cezasını hastalığı
dolayısıyla affetti.
1993- Özel radyo ile televizyon işletilmesi ve kurulması serbest
bırakıldı.
1996- RP-DYP koalisyon hükümeti güvenoyu aldı; "Refahyol" dönemi
başladı.
2007- Dünyanın yeni 7 harikası, Portekiz'in başkenti Lizbon'da ilan
edildi: Ürdün'deki "Petra Antik Kenti", "Çin Seddi", Brezilya'daki
"Kurtarıcı İsa Heykeli", Peru'daki "Machu Picchu Antik Kenti", Meksika'daki
"Chichen Itza Piramidi", Roma'daki "Kolezyum" ve Hindistan'daki "Tac Mahal"
anıt mezarı.
2012- Suudi Arabistan Kraliyet Sarayı, uzun süredir hastalıkla
mücadele eden Suudi Prens Muhammed bin Suud bin Abdulaziz'in (93) vefat ettiğini
duyurdu.
2012 - 651. Tarihi Kırkpınar Yağlı Güreşleri'nin başpehlivanı, finalde
rakibi Recep Kara'yı yenen Ali Gürbüz oldu.
9 Temmuz
1401- Moğol İmparatoru Timur'un orduları, Bağdat'ı ele geçirdi.
1872- İbret gazetesi, yazar Namık Kemal'in "Garaz Marazdır" başlıklı
yazısı nedeniyle kapatıldı; Namık Kemal ise sürgüne gönderildi.
1932- Türkiye, Milletler Cemiyetine üye oldu.
1935- Moda Deniz Kulübü, Atatürk'ün de katıldığı törenle açıldı.
1938- Atatürk, Savarona yatında üç saat süren Bakanlar Kurulu
toplantısına başkanlık etti. (Bu toplantı Atatürk'ün, Bakanlar Kuruluna son kez
başkanlık edişiydi.)
1945- Ormanlar devletin mülkiyetine geçti.
1946- Ankara Valisi Nevzat Tandoğan intihar etti.
1949- Çorum vapuru, Galata rıhtımında yandı; 56 kişi dumandan
boğularak öldü.
1952- İstanbul Teknik Üniversitesi televizyon laboratuvarında, ilk
televizyon yayını basın önünde yapıldı.
1953- Yerli Film Yapanlar Cemiyeti, ilk resmi film yarışmasını
düzenledi.
1957- Aktör Tom Hanks doğdu.
1961- Anayasa için halk oylaması yapıldı. 1961 Anayasası yüzde 61,5
oranındaki "evet" oyuyla kabul edildi.
1979- Abdi İpekçi cinayetinin sanığı Mehmet Ali Ağca yakalandı.
1987- Midyat'ın bir mezrasına ve bir köyüne saldıran teröristler 31
kişiyi öldürdü.
1995- Sıcak çatışmanın sona erdiği Irak'ın kuzeyinde Kanimasi,
Mergasor ve Barzan bölgelerinde kontrolü ele geçiren Türk askeri birlikleri, 6
teröristi daha öldürdü. Harekâtta öldürülen terörist sayısı 127'ye ulaştı.
1998- İstanbul'da tarihi Mısır Çarşısı'ndaki patlamada 7 kişi öldü,
110 kişi yaralandı. "Tüp patlaması mı, terör örgütü bombası mı" tartışmaları
dört yıl sürdü. Sonuçta bilirkişi raporlarıyla tüp patladığına karar verildi.
2001- Emlakbank, Ziraat Bankasına devredildi.
2006- İtalya, Fransa ile yaptığı final maçında dünya kupasının sahibi
oldu. Maçtan çok, Fransız futbolcu Zineddin Zidane'ın İtalyan oyuncu Marco
Materazzi'ye attığı kafa konuşuldu.
2008- ABD'nin İstanbul Başkonsolosluğu binası önündeki silahlı
saldırıda üç polis şehit oldu, saldırıyı düzenleyen teröristlerden üçü ölü ele
geçirildi, biri kaçtı.
2011- Güney Sudan Meclis Başkanı James Wani İgga, ülkenin
bağımsızlığını resmen ilan etti.
10 Temmuz
1900- Paris Metrosu açıldı.
1921- Yunan ordusunun taarruzuyla Kütahya-Eskişehir muharebeleri
başladı.
1923- İstanbul'da Harp Akademisi kuruldu.
1933- Sümerbank resmen faaliyete geçti.
1939- Türk Basın Birliğinin ilk kongresi Ankara'da toplandı.
1947- Hindistan'ın ikiye ayrılmasıyla oluşan Pakistan'da genel
valiliğe Muhammed Ali Cinnah getirildi.
1952- Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) kuruldu.
1961- Galatasaraylı milli futbolcu Metin Oktay, İtalya'nın Palermo
takımına 660.000 liraya transfer oldu.
1962- ABD, kıtalararası haberleşmeyi sağlayacak Telstar uydusunu uzaya
gönderdi.
1969- Ordu mensuplarına oy hakkı tanındı.
1971- Fas ordusunun bazı birlikleri krallık rejimine karşı ihtilal
girişiminde bulundu. Ülkede cumhuriyet ilan edildi.
1977- Beşiktaşlı eski futbolcu, spor yazarı Şükrü Gülesin öldü.
1985- Yeni Zelanda'nın Auckland Limanı'nda bulunan barış örgütü
Greenpeace'in "Rainbow Warrior" adlı gemisinde iki patlama oldu; gemi bir saat
sonra battı, bir kişi öldü.
1991- Yazar Orhan Hançerlioğlu 75 yaşında vefat etti.
1992- Yazar, edebiyat tarihçisi Cevdet Kudret 85 yaşında öldü.
1994- Halk müziği sanatçısı Şemsi Yastıman 72 yaşında öldü.
1995- Siyasetçi, yazar Mehmet Ali Aybar 87 yaşında yaşama gözlerini
yumdu.
1996- Ses sanatçısı Hamiyet Yüceses 84 yaşında öldü.
1996- Türksat uydusu, Fransız Guyanası'ndan uzaya fırlatılarak geçici
yörüngesine yerleştirildi.
2004- Hamit Bayram'ın gözaltındayken kaçırılması olayına karıştıkları
gerekçesiyle mahkemeye sevk edilen eski milletvekili Mustafa Bayram ile gözaltına
alınan 7 kişi tutuklanarak cezaevine konuldu.
2007- Astronomlar, ışığı Dünya'ya 13,5 milyar yılda ulaşan en uzak gök
adaları saptadı. Keşif, Hawai'de Mauna Kea yanardağı tepesinde 4.205 metre
rakımda kurulu Keck teleskobun sayesinde yapıldı.
2011 - Şike soruşturmasında Fenerbahçe Kulübü Başkanı Aziz Yıldırım
tutuklandı ve Metris Cezaevi'ne konuldu.
2011- Telekulak skandalıyla sarsılan İngiltere'nin en yüksek tirajlı
pazar gazetesi "News of the World" son kez yayımlandı.
2012- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, Kuzey Irak'la
petrol ticaretinin başladığını açıkladı.
2012- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, HAS Parti Genel Başkanı Numan
Kurtulmuş'u kabul etti. Görüşmenin ardından açıklama yapan Kurtulmuş, "Sayın
Başbakanımızın, HAS Parti ile AK Parti'nin bütünleşmesi konusundaki tekliflerini,
davetini bugün aldık" dedi.
11 Temmuz
1789- Fransız devrimci Lafayette, "İnsan Hakları ve Vatandaşlık
Hakları Bildirgesi"ni, Devrimci Milli Meclise sundu.
1921- İngilizler, Suriye'de istenmeyen Faysal'ı Irak'ta kral ilan
etti.
1958- İstanbul'da 1930'dan beri birleşik olan valilik ve belediye
başkanlığı birbirinden ayrıldı.
1963- Türkiye'de veremle savaşın öncülüğünü yapan Prof. Dr. Tevfik
Sağlam 82 yaşında İstanbul'da öldü.
1975- Eski Çin'in başkenti Xian'da 2000 yıl öncesinden kalma aslı ile
aynı boyda, savaş donanımlı, kilden yapılmış 6000 kişilik ordunun heykelleri
bulundu.
1978- Suikasta uğrayan Doç. Dr. Bedrettin Cömert 38 yaşında
katledildi.
1989- Aktör Laurence Olivier 82 yaşında öldü.
1991- Aktüel dergisi yayımlanmaya başlandı.
2005- Kanser yüzünden uzun süredir tedavi gören NTV Spor Yayınları
Koordinatörü Gazeteci Kenan Onuk vefat etti.
2011- Kıbrıs Rum kesiminde Limasol yakınlarında bulunan Zigi'deki Rum
Milli Muhafız Ordusu'na (RMMO) ait "Evangelos Florakis Deniz Üssü"nde üç yıl
önce el konulan bir gemiden indirilen mühimmatın patlaması sonucu üs komutanı
dahil 13 kişi öldü.
12 Temmuz
1536- Düşünce ve özgürlük kavramlarının savunucularından Desiderius
Erasmus öldü.
1878- Osmanlı Devleti, Kıbrıs Adası yönetimini İngiltere'ye devretti.
1923- İstiklal Marşı için Ali Rifat (Çağatay) Bey'in bestelediği eser
seçildi. Bu marş yedi yıl okunduktan sonra 1930'da Osman Zeki (Üngör) Bey'in
bestesiyle değiştirildi.
1925- İlk "antika otomobil" yarışı Münih'te düzenlendi. Yarışta,
dünyanın petrolle çalışan en eski otomobili olan 1886 model Benz'i, yapımcısı
Karl Benz kullandı.
1932- TÜRK DİL KURUMU: Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini
ortaya çıkarmayı amaç edinen Türk Dil Kurumu, Cumhurbaşkanı Atatürk'ün isteğiyle
"Türk Dili Tetkik Cemiyeti" adıyla kuruldu. TDK'nin ilk başkanı Samih Rifat
oldu.
1936- Berlin Olimpiyatları'nda Türkiye'ye ilk olimpiyat madalyasını,
güreşte 71 kiloda üçüncü olan Mersinli Ahmet getirdi.
1944- İstanbul Yüksek Mühendislik Okulunun yeniden düzenlenerek
İstanbul Teknik Üniversitesi haline getirilmesini sağlayan kanun kabul edildi.
1960- Celal Bayar, vatana ihanet suçuyla Yüce Divana sevk edildi.
1961- Türkiye'nin, Ortak Pazar'a katılma önerisi reddedildi.
1972- Deniz Kuvvetlerine ait Gölcük Tersanesi'nde yapılan Berk
firkateyni donanmaya katıldı.
1975- Atatürk ile iki yıl evli kalan Latife Uşaklıgil 75 yaşında öldü.
1982- Türkiye'nin Los Angeles Başkonsolosu Kemal Arıkan'ı katleden
Ermeni terörist Hanping Herry Sasunyan, Los Angeles'deki yargılama sonunda altı
yıl hapisle cezalandırıldı.
1993- Arzum Onan, Avrupa Güzellik Kraliçesi seçildi.
1993- Hülya Avşar, "Berlin in Berlin" filmindeki rolüyle Moskova
Film Festivali'nde "En İyi Kadın Oyuncu" ödülünü kazandı.
2006- İsrail, iki askerini kaçıran Hizbullah'a karşı savaş başlattı.
34 gün süren savaşta bin 200 kişi öldü, 15 bin ev yıkıldı. BM Güvenlik
Konseyi'nin 11 Ağustostaki 1701 sayılı kararı 14 Ağustosta yürürlüğe girdi ve
savaş sona erdi. Karar, Lübnan'ın güneyinde çok uluslu güç askerlerinin
konuşlandırılmasını öngörüyordu.
2012- ABD yönetimi, İran'a yönelik yaptırımlarını genişletti. ABD
Hazine Bakanlığı, İran Savunma Bakanlığı, İran Devrim Muhafızları ve ulusal
nakliye hattıyla ilişkili 11 şirketin yanı sıra bir üniversiteye yeni mali
yaptırımlar getirildiğini açıkladı.
13 Temmuz
1793- Fransız Devrimi önderlerinden Jean-Paul Marat, muhalifi
Charlotte Corday tarafından bıçaklanarak öldürüldü.
1878- Osmanlı Devleti ile Rusya, Almanya, Avusturya, Macaristan,
İngiltere, Fransa arasında "Berlin Anlaşması" imzalandı.
1927- Birinci ulusal mimarlık akımının önde gelenlerinden Mimar
Kemalettin Bey 57 yaşında öldü.
1930- İlk Dünya Futbol Şampiyonası Uruguay'da başladı. 30 Temmuz günü
sona eren şampiyonada kupayı ev sahibi takım kazandı.
1936- Yazar Fatma Aliye 74 yaşında öldü.
1937- Fransa Hatay'ın bağımsızlığını resmen ilan etti.
1949- Papa Pius, Komünist Parti'ye üye olanların aforoz edileceğini
söyledi.
1959- Trabzon'da bir Amerikan hava üssü kuruldu.
1959- "Lüküs Hayat" operetinin yazarı Ekrem Reşit Rey 59 yaşında
öldü.
1971- Profesör Mümtaz Soysal ile yazar Sevgi Soysal, Mamak Cezaevinde
evlendi.
1976- Yumurtalık Savcısı Sefa Mutlu'yu öldürmekten sanık Yılmaz Güney,
19 yıl hapse mahkum edildi.
1979- Mısır'ın Ankara Büyükelçiliğini basan dört Filistinli, bir
polisle bekçiyi öldürdü ve büyükelçi ile öteki personeli rehin aldı. 14 Temmuzda
elçilikten kaçmaya çalışan bir Mısırlı öldürüldü. Gerillalar, aynı gün FKÖ
yetkilileriyle görüştükten sonra ikisi Türk üç rehineyi serbest bıraktı. İçişleri
Bakanı Hasan Fehmi Güneş'in de bulunduğu operasyonda gerillalar, 45 saat sonra
rehineleri bırakarak teslim oldu ve yargılama sonunda 23 Aralık 1980'de idama
mahkum edildiler.
1985- Afrika'daki açlar için "Live Aid" konseri düzenlendi.
1986- Öykücü ve romancı Mehmet Seyda 67 yaşında öldü.
1993- Diyarbakır'da, Ergani çevresindeki kazılarda bulunan 9 bin yıl
öncesine ait kumaş parçasının en eski kumaş kalıntısı olduğu açıklandı.
1994- Sinema ve tiyatro sanatçısı Ayfer Feray 66 yaşında öldü.
1995- Isparta'nın Senirkent ilçesindeki sel felaketinde 74 kişi öldü.
2002- Şair Ece Ayhan 71 yaşında İzmir'de yaşama gözlerini yumdu.
2005- TBMM Milli Egemenlik Onur Ödülü, törenle Prof. Dr. Gazi
Yaşargil'e verildi.
2011- AK Parti Genel Başkanı ve İstanbul Milletvekili Recep Tayyip
Erdoğan'ın başkanlığında kurulun 61. Hükümet, TBMM'den güvenoyu aldı.
2012- Genelkurmay Başkanlığı, düşürülen savaş uçağı ile ilgili,
"Kriminal inceleme sonucuna göre, uçağımızın düşürülme nedenleri arasında Suriye
tarafından iddia edildiği gibi bir uçaksavar ateşi ile düşürülme ihtimalinin
ortadan kalktığı görülmüştür" açıklaması yaptı.
14 Temmuz
1683- Osmanlı Orduları, Viyana'yı ikinci kez kuşattı.
1789- Silahlanan Paris halkının, krallık baskısının simgesi olarak
gördükleri Bastille Hapishanesi'ni ele geçirmesiyle Fransız Devrimi başladı.
1926- Mustafa Kemal Paşa'ya yönelik İzmir Suikastı girişimi
gerekçesiyle Ziya Hurşit ve arkadaşları idam edildi.
1936- Türkiye, olimpiyatlarda ilk altın madalyayı aldı. Yaşar Erkan,
Berlin Olimpiyatları'nda güreşte 61 kiloda birinci oldu.
1942- Atılay denizaltısı battı; 39 subay ve er şehit oldu.
1948- Yerli Film Yapanlar Cemiyetince düzenlenen ilk film
festivalinde, Şakir Sırmalı'nın yönettiği "Unutulun Sır" birinciliğe değer
bulundu.
1958- Irak'ta General Abdülkerim Kasım yönetimindeki ihtilalci ordu
birlikleri, kanlı bir darbeyle yönetimi ele geçirdi. Kral Faysal, Kral Naibi
Prens Abdulilah ile Başbakan Nuri Said öldürüldü. Bağdat Paktı Konferansı
dolayısıyla Ankara'da bir araya gelen Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İran Şahı
Pehlevi ve Pakistan Cumhurbaşkanı Mirza, Irak'taki ihtilali görüştüler.
1960- Eski Konya Valisi Cemil Keleşoğlu, Yassıada'da intihar etti.
1966- Meclis, Yassıada mahkumları ile siyasi firarileri affetti.
1968- İsmail Dümbüllü, İstanbul Açıkhava Tiyatrosu'nda düzenlenen
gecede sahneye veda etti.
1971- Kültür Bakanlığı kuruldu. İlk bakan Talat S. Halman oldu.
1971- Atatürk'ün yakın arkadaşı Kılıç Ali vefat etti.
1982- Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Turgut Özal, Maliye Bakanı
Kaya Erdem ile İmar ve İskan Bakanı Şerif Tüten görevlerinden istifa etti.
1983- Brüksel Büyükelçiliği İdari Ataşesi Dursun Aksoy katledildi.
1987- Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da sekiz ili bünyesinde toplayan
Olağanüstü Hal Bölge Valiliği kuruldu. OHAL Valiliğine Diyarbakır Valisi Hayri
Kozakçıoğlu atandı.
1995- Yazar Bilge Karasu 65 yaşında öldü.
1997- İstanbul Harbiye Orduevi'ne lav silahıyla ateş açıldı.
1997- Anadolu Ajansı muhabiri, gazeteci Murat Koç trafik kazasında
vefat etti.
2001- Türk basınında ilk kadın foto muhabiri Eleni Küreman,
İstanbul'da öldü.
2004- Organize suç örgütü elebaşı Alaattin Çakıcı, Avusturya'nın Granz
kentinde, eski MİT mensubu Faik Meral adına düzenlenmiş pasaportla yakalandı.
2004- Tiyatro sanatçısı İsmail Hakkı Sunat (38), gürültü yüzünden
tartıştığı komşusu tarafından tabanca ile öldürüldü.
2005- Van Cumhuriyet Başsavcılığının kararıyla Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yücel Aşkın'ın evinde emniyet müdürlüğü
ekiplerince arama yapıldı.
2008- "Ergenekon" soruşturması kapsamında tutuklu bulunan ATO
Başkanı Sinan Aygün tahliye edildi.
2011- Futbolda şike soruşturmasında gözaltına alınan Beşiktaş
Jimnastik Kulübü Asbaşkanı Serdal Adalı ile Futbol Takımı Teknik Direktörü Tayfur
Havutçu'nun da aralarında bulunduğu 5 kişi tutuklandı.
2012- ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Kahire'de Mısır
Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi ile görüştü. ABD'nin Mısır'a 250 milyon dolar
yardımda bulunacağını belirten Clinton, "Amerika'nın Mısır'daki demokratik
değişimi desteklediğini göstermek ve iki ülke ilişkilerini sağlamlaştırmak için
Kahire'ye geldim" dedi.
Güncelleme Tarihi: 08 Temmuz 2013, 00:00
