8 milyon çalışanın emekli aylığı azalıyor
1999 yılında çıkarılan yasayla SSK'lı ve Bağ-Kur'lular için yeni sistem kuruldu. Buna göre 2000 yılı sonrasındaki prim gününüzü artırırsanız, emekli aylığınız her ay için 3 lira düşüyor. Bu durum 8 milyon çalışanı kapsıyor.
1999 yılında çıkarılan yasayla SSK'lı ve Bağ-Kur'lular için yeni sistem kuruldu. Buna göre 2000 yılı sonrasındaki prim gününüzü artırırsanız, emekli aylığınız her ay için 3 lira düşüyor. Bu durum 8 milyon çalışanı kapsıyor.
Türkiye'de 2000 yılına kadar emekli aylığı hesaplama sistemi olarak işçi, memur ve esnaf için gösterge sistemi kullanılıyordu. Böylece aylıkların bağlanmasında ve yıldan yıla artırılmasında herkes için aynı sistem kullanılıyordu.
Fakat 1999'da çıkarılan yasayla memurlar için eski sistem korunurken, SSK'lı ve Bağ-Kur'lular için yeni bir sisteme geçildi. İşte o yıldan beri işçi ve bağımsız çalışanların, memurlara nazaran hem emekli olma aşamasında hem de emeklilik sonrasında kayıpları başladı.
36 liraya kadar düşüş
2008 yılında yürürlüğe giren reform, işçi ve esnafın kaybını biraz daha artırdı. Özellikle 1999'daki değişikliğin etkisiyle, yaklaşık sekiz milyon kişinin çalışmaya devam ettikleri halde bağlanacak aylıklarında düşüş yaşanmaya başladı. Buna göre eğer;
*2000 yılından önce SSK'lı veya Bağ-Kur'lu olduysanız,
*Şuan çalışmaya/prim ödemeye devam ediyorsanız,
*İşçi olarak brüt kazancınız SGK'ya 3000 liranın altında bildiriliyorsa,
*Ya da Bağ-Kur'lu olarak aylık 1000 liranın altında prim ödüyorsanız,çalışmaya devam ettiğiniz her ay, ilerde bağlanacak aylığınızda 3 liraya kadar düşüş yaşanıyor. Örneğin asgari ücret üzerinden geçen sene emekli olana 736 lira bağlandıysa, bu sene emekli olana 700 lira bağlanıyor.
En fazla düşüş asgari ücretlilerde yaşanırken, asgari ücretin üzerine çıkıldıkça düşüş azalıyor ve yaklaşık 3000 liradan sonra artışa geçiyor.
Mehmet Bey'in yıllara göre aylığı
Daha net anlaşılabilmesi için konuyu bir örnekle açıklayalım.
Mehmet Bey 1.1.1985 tarihinde çalışma hayatına girmiş ve hep asgari ücretle çalışmış olsun. Eğer Mehmet Bey 31.12.1999 tarihine kadar çalışır ve işten ayrılıp çalışmadan yaşı beklerse, bugün kendisine 1.160 lira aylık bağlanıyor.
Eğer 1999'dan sonra çalışmaya devam eder ve 2008/Eylül sonuna kadar çalışırsa, prim günü artmasına rağmen aylığı 880 liraya düşüyor. Mehmet Bey 2008/Eylül'den bugüne kadar çalışmaya devam ederse, bu ay kendisine 740 lira aylık bağlanıyor.
Neden düşüyor?
Yazı dizimizin önceki bölümlerinde de değindiğimiz gibi, emekli aylığı hesabında üç ayrı dönem dikkate alınıyor. 2000 öncesi, 2000-2008/Ekim arası ve 2008/Ekim sonrası. Bu üç dönemde de çalışması bulunan kişi için en değerli dönem 2000 öncesi, daha az değerli olan 2000-2008/Ekim arası ve en az değeri olan ise 2008/Ekim sonrasıdır.
Buna göre toplam prim gününüz içerisinde hangi dönemin çalışması daha fazlaysa, emekli aylığınız da buna göre şekilleniyor. Eğer siz 2000 sonrasındaki prim gününüzü artırırsanız, değersiz primleriniz değerlilerden fazla olacağı için, aylığınız da çalışmaya devam ettikçe düşüyor.
Aylıktan sürpriz kesinti olabilir!
Yıllar boyu çalıştınız, didindiniz, prim ödediniz ve nihayet emekli oldunuz. Fakat belki emekli aylığınız yetmediği için ya da henüz köşenize çekilmek istemediğiniz için çalışmaya devam etme niyetindesiniz. Peki hem çalışıp hem de emekli aylığı almaya devam edebilecek misiniz? Emekli aylığınızdan kesinti olacak mı? Aylığınızda sürpriz kesintiler görmemek için öncelikle bu soruların cevabını bilmeniz gerekiyor.
Bağ-Kur'lu olursanız yüzde 15 kesinti
Emeklilik sonrasında bir dükkan açmaya karar verdiniz, yani vergi mükellefi oldunuz. Ya da limited şirket ortağı veya anonim şirkete ortak olup yönetim kurulu üyesi oldunuz. Bu durumda emekli aylığınızdan her ay %15 oranında kesinti yapılıyor. Örneğin 1000 lira emekli maaşınız varsa, Bağ-Kur kapsamında çalışmaya başladığınızda maaşınız 850 liraya düşüyor.
Eğer bu kapsamda çalışmaya başladığınız halde henüz aylığınızdan kesinti başlamadıysa SGK'ya uğramanızda fayda var. Zira er ya da geç emeklilik sonrası çalışmanız tespit ediliyor ve maaşınızdan geriye dönük olarak faiziyle kesinti yapılıyor.
Öte yandan emekli olduktan sonra çiftçi olup tarımsal faaliyete devam ederseniz, emekli aylığınızdan herhangi bir kesinti yapılmıyor. Yani tarımla uğraşan emeklilere bu anlamda pozitif ayrımcılık yapılıyor.
Kamuda çalışanın maaşı kesilir
Emeklilik sonrasında hem emekli aylığını alıp hem de SSK ve Bağ-Kur kapsamında çalışabilirsiniz ancak aynı şey kamuda çalışanlar için mümkün değil. Emekli olur da kamuda, belediyelerde veya hisselerinin en az %50'si kamuya ait şirketlerde çalışırsanız, emekli aylığınız kesilir.
Geçtiğimiz yıllarda bu şekilde çalıştığı halde aylığını kestirmeyen binlerce emekliye, SGK tarafından borç çıkarıldı. Bunların aylıkları geriye dönük olarak kesilirken, aldıkları emekli aylıkları faiziyle geri istendi.
Çözüm nedir?
Çalışmaya devam ettikçe aylığınızın düşmemesi için;
*SSK'lıysanız SGK'ya bildirilen brüt kazancınızı 3000 liranın üzerine çıkarmanız gerekiyor.
*Bağ-Kur'luysanız ödediğiniz aylık primi 1.000 lira ve üzerine çıkarmanız gerekir.
Bu arada konunun yasal düzenlemeyle çözülmesi için 10. Kalkınma Planı'na bu yönde bir hedef konulduğunu da ifade etmiş olalım.
Hangi işte ne kadar kesinti?
Ülkemizde emeklilerin yaklaşık %50'si, emekli olduktan sonra da bir şekilde çalışmaya devam ediyor. Kimi emekliler bir işyerinde SSK'lı olarak, kimisi vergi mükellefi veya şirket ortağı olup Bağ-Kur kapsamında, kimisi de kamu kurumlarında çalışmaya devam ediyor. Emekli aylığınızın akıbeti de bu üç çalışma türüne göre değişiyor.
SSK'lı çalışana tam aylık
Hangi kurumdan emekli olursanız olun, emeklilik sonrasında bir işverene bağlı olarak çalışırsanız, emekli aylığınızdan kesinti olmuyor. Yani aylığınızı eksiksiz almaya devam ediyorsunuz. İşveren, size ödediği ücret üzerinden Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) hesaplayarak SGK'ya ödüyor. Fakat SGK'ya ödenen bu primlerin emekli aylığınıza herhangi bir katkısı olmuyor.
SADETTİN ORHAN
Güncelleme Tarihi: 30 Eylül 2013, 00:00