Sınıf Öğretmenlerinin büyük çoğunluğunun deneyimlediği uygulamalardan biri olan “Birleştirilmiş sınıf” uygulaması, Cumhurbaşkanının, Hizmet Hareketinin öncülüğüyle birçok ülkede açılan okulların kapatılması ve onların yerine yurtdışında okul açması yönünde MEB’e talimat vermesiyle gündeme geldi.
Birçok eğitimci, bu talimatın gereğinin yerine getirilip getirilmemesi bir yana, varolan eğitim sorunlarının çözülmesi ve bu sorunların en önemlilerinden olan BSİ’lerin gündeme alınması konusunu bilince çıkardı.
Peki, nedir “Birleştirilmiş Sınıflı İlkokul (BSİ)”, bu kapsamda kaç ilkokul vardır, kaç öğrenci bu okullarda öğrenim görmektedir ve bu okullarda öğretim nasıldır?
Birden çok sınıfın birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir öğrenci grubuyla bir öğretmen tarafından yapılan öğretime birleştirilmiş sınıflarda öğretim denir. Başka bir tanımla birleştirilmiş sınıflarda öğretim; farklı yaş, sınıf ve yeteneklerdeki öğrencilerin aynı grup içinde öğretim almalarıdır.
Öğretim biçimi, birleştirilmiş sınıfları bağımsız sınıflardan ayıran en önemli farklılıktır. Birleştirilmiş sınıflarda öğrenciler, normal öğretimin yapıldığı bağımsız sınıflardan farklı olarak derslerin önemli bir bölümünü kendi kendilerine çalışarak ve öğrenerek geçirirler. Bu yüzden birleştirilmiş sınıflardaki öğrenciler kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu normal sınıftakilere göre daha fazla taşırlar (Fidan ve Baykul, 1997).
19.yüzyılın sonlarında ABD ve birçok Avrupa ülkesinde de görülen BSİ uygulaması, sanayi devrimi ve şehirleşmeyle birlikte son bulmuştur. Son yıllarda birçok ülkede BSİ uygulamasının hayata geçirilmesi “Alternatif okul” yaklaşımıyla açıklanmaktadır.
Türkiye’de ise sosyal, ekonomik ve coğrafi koşullar, birleştirilmiş sınıflar uygulamasını zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle ülkemizin tüm illerinde birleştirilmiş sınıflar uygulamasının yapıldığı okullar bulunmaktadır. MEB’in 2011–2012 eğitim öğretim yılı verilerine göre; 10.413 ilköğretim okulunda 305.201 öğrenci birleştirilmiş sınıf uygulamasına göre eğitim görmektedir. Buna göre Türkiye’deki ilköğretim okullarının yaklaşık % 35’i birleştirilmiş sınıf içeren okullardı (MEB, 2012).
Yapılan araştırmalar birleştirilmiş sınıf uygulamasının bazı avantajlarının olduğunu belirtmektedir. Bu avantajlar, gerek öğretmen kaynağının etkili şekilde kullanımı, her yerleşim birimine beş derslikli bir okul yerine bir iki derslikli okul yapılarak daha çok yerleşim yerine okul yapabilme imkânının doğması, gerekse farklı yaş, deneyim ve bilgiye sahip öğrencilerin aynı derslikte bulunmasıyla birbirlerinden öğrenmelerine ve yardımlaşmalarına fırsat tanıması, öğrencilerin kendi kendilerine çalışma becerilerini kazanmaları şeklinde avantajlı yönlerinin olduğu söylenebilir. Bu avantajlarının yanı sıra dezavantajlarının daha fazla olduğu söylenebilir. Öğretmenin görev ve sorumluluklarının artması, derse hazırlık için daha fazla zamana ve enerjiye ihtiyacı olması, birleştirilmiş sınıfla ilgili yeterli bilgi ve beceriye sahip olmaması ve yeterli düzeyde rehberlik edecek deneyimli öğretmenlerin olmaması şeklinde öğretmenler açısından olumsuz etkileri vardır. Bunun dışında bağımsız sınıflarda uygulanan müfredatının birleştirilmiş sınıflarda uygulanmasından kaynaklı programının çoğundaki hedeflere ulaşılmaması sonucu öğrencilerin yetersiz bilgilerle mezun olması şeklinde öğrenciler açısından olumsuz etkilerinin olduğu da belirtilmektedir (Külekçi, 2013).
BSİ’lerde dersler öğretmenli ve ödevli dersler olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmektedir.
BSİ’lerde sınıf oluşturulma biçimleri ise şu şekildedir;
Tek öğretmenli birleştirilmiş sınıflarda 1, 2, 3 ve 4. sınıf öğrencileri birleştirilerek bir öğretmen tarafından okutulur. Yönetimi en zor olan birleştirilmiş sınıf biçimidir.
İki öğretmenli birleştirilmiş sınıflarda normal koşullarda 1 ve 2. sınıf öğrencileri bir grup, 3 ve 4. sınıf öğrencileri bir grup olacak şekilde birleştirilmeleri önerilir. Ancak öğrenci ve derslik sayısı gibi etkenler göz önünde bulundurularak farklı modeller düzenlenebilir (1) ve (2+3+4) ya da (1+2+3) ve (4) gibi.
Üç öğretmenli birleştirilmiş sınıflarda normal koşullarda 1. sınıf bağımsız, 2 ve 3. sınıf öğrencileri bir grup, 4. sınıf bağımsız olacak şekilde uygulama yapılması önerilir. Ancak öğrenci ve derslik sayısı gibi etkenler göz önünde bulundurularak farklı modeller düzenlenebilir (1+2) ve (3) ve (4) ya da (1) ve (2,+3) ve (4) gibi.
4+4+4 eğitim reformunun uygulanmasıyla BSİ’lerde ne gibi sorunlar yaşandığı ile ilgili olarak Külekçi (2013) şu sorunları tespit etmiştir;
-Bu sistemin oluşturulmasında hem akademisyenlerin ve hem de biz öğretmenlerin görüşünün alınmamasıdır. Tepeden inme bir uygulama oldu.
-Bu sistemin getirilmesinin inada bindirilmesinden dolayı aceleyle pilot uygulama yapılmadan uygulamaya geçilmesi büyük bir sorunun kaynağıdır.
-Alelacele getirilmesi ve kimsenin yeterli bilgiye sahip olmaması sorunların asıl kaynağını oluşturmaktadır.
Külekçi konu ile ilgili olarak birleştirilmiş sınıflarda daha verimli eğitim öğretim yapılabilmesi için şu önerileri getirmiştir;
- Bu sistemle beraber birleştirilmiş sınıflarda birinci sınıfları da kendi içerisinde 60-66, 66-72 şeklinde ayrılması ve öğrenci sayısı ne olursa olsun ek bir öğretmen görevlendirilmesi verilen öğretimi daha verimli hale getirebilir.
- Tek öğretmenli birleştirilmiş sınıflarda 1. sınıflar için ayrı bir öğretmen ve derslik verilmelidir.
- 60-66 ay öğrencileri için sınıf öğretmenlerine eğitim verilmelidir. Eğitim fakültelerinde sınıf öğretmenlerine verilen derslerin içeriği yeni sisteme göre gözden geçirilmesi faydalı olabilir.
- Birinci sınıf kitaplarının da 60-66 ve 66-72 aylık iki gruba uygun olarak ayrı ayrı basılması daha faydalı olabilir.
- Şehir merkezi ile köy okullarında okuyan öğrencilerin aynı müfredat ve kitaplardan eğitim görmeleri eşitsizliğe yol açacaktır. Köy okullarındaki çoğu öğrenci ders kitaplarındaki geçen kelimeleri anlamakta zorluk yaşamaktadır. Bunun için birleştirilmiş sınıf uygulamasına uygun bir müfredat uygulanabilir.
- 3. ve 4. sınıf müfredatı birleştirilmiş sınıflar göz önüne alınarak tekrar düzenlenmelidir.
- 60-66 aylık öğrencilerin okula kaydı yapılırken okulöncesi eğitim almış olma şartı koşulmalıdır.
Cumhurbaşkanlığı, Hükümet ve MEB, dönemsel siyasal tartışmalar yapmak ve siyasi rakiplerinin etkinlik alanlarından biri olan yurtdışında okul açmak gibi gerçekleşmesi çok güç ve de gereksiz olan projelerle zaman ve enerji kaybedeceğine; BSİ’lerin ve BSİ’lerde öğrenim gören öğrenci sayısını en asgariye indirecek çalışmalar yapmalı, varsa kaynakları yurtiçi eğitim yatırımlarına yöneltmelidir.
Kaynaklar
Fidan, N. ve Baykul Y. (1997). Birleştirilmiş sınıflarda öğretim- Öğretmen kılavuzu. MEB İlköğretim Genel Müdürlüğü- UNICEF. Ankara.
Külekçi, E. (2013) 4+4+4 EĞİTİM SİSTEMİ KAPSAMINDA BİRLEŞTİRİLMİŞ SINIF UYGULAMASINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Mayıs 2013 Cilt:2 Sayı:2 Makale No:40
Milli Eğitim Bakanlığı, (2012a). Birleştirilmiş Sınıflar Haftalık Ders Programları.http://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/11110255_birlestirilmis_snflar_haf_ders_prg.pdfErişim Tarihi; 24.01.2015
Abdullah DAMAR
